Αντάρτικο Μανιφέστο Ανοικτής Πρόσβασης
H πληροφόρηση είναι δύναμη. Αλλά όπως γίνεται με κάθε είδους δύναμη, υπάρχουν
εκείνοι που θέλουν να την κρατήσουν για τον εαυτό τους. Το σύνολο της
επιστημονικής και πολιτιστικής κληρονομιάς στον κόσμο, η οποία δημοσιεύθηκε
κατά τη διάρκεια των αιώνων σε βιβλία και περιοδικά, ολοένα και ψηφιοποιείται
και κλειδώνεται από μια χούφτα ιδιωτικών επιχειρήσεων. Θέλετε να διαβάσετε τα
έγγραφα που διαθέτουν τα πιο διάσημα αποτελέσματα των επιστημών; Θα πρέπει να
στείλετε τεράστια ποσά στους εκδότες, όπως η Reed Elsevier.
Υπάρχουν εκείνοι που αγωνίζονται για να αλλάξει αυτό. Το Κίνημα Ανοικτής
Πρόσβασης έχει αγωνιστεί γενναία για να εξασφαλιστεί ότι οι επιστήμονες δεν
δίνουν τα πνευματικά δικαιώματα τους, αλλά αντίθετα, εξασφαλίζει ότι η εργασία
τους δημοσιεύεται στο διαδίκτυο, υπό όρους που επιτρέπουν στον καθένα να έχει
πρόσβαση. Αλλά ακόμη και υπό το καλύτερο σενάριο, το έργο τους θα εφαρμοστεί
μόνο για πράγματα που θα δημοσιευθούν στο μέλλον. Τα πάντα μέχρι τότε, θα
έχουν χαθεί.
Αυτό είναι πάρα πολύ υψηλό τίμημα. Οι ακαδημαϊκοί να καταβάλουν χρήματα για να
διαβάσουν το έργο των συναδέλφων τους; Να σαρώνονται ολόκληρες βιβλιοθήκες,
αλλά να επιτρέπεται μόνο στους «φίλους» από την Google να τα διαβάσουν; Να
παρέχονται επιστημονικά άρθρα σε εκείνους από τα ελίτ πανεπιστήμια, όχι όμως
για τα παιδιά όλου του υπόλοιπου κόσμου; Είναι εξωφρενικό και απαράδεκτο.
“Συμφωνώ”, πολλοί λένε, “αλλά τι μπορούμε να κάνουμε; Οι εταιρείες που κατέχουν
τα πνευματικά δικαιώματα, κερδίζουν τεράστια χρηματικά ποσά με τη χρέωση για
την πρόσβαση, και είναι απολύτως νόμιμο – δεν υπάρχει τίποτα που μπορούμε να
κάνουμε για να τους σταματήσουμε «Αλλά υπάρχει κάτι που μπορούμε, κάτι που έχει
ήδη γίνει: μπορούμε να αντεπιτεθούμε.»
Εσείς με την πρόσβαση στους πόρους αυτούς – φοιτητές, βιβλιοθηκονόμοι,
επιστήμονες – ας σας δοθεί ένα προνόμιο. Μπορείτε να τρέφεστε από αυτό το
συμπόσιο της γνώσης, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος είναι κλειδωμένος απ’ έξω. Αλλά
εσείς δεν χρειάζεται – και μάλιστα, ηθικά, δεν μπορείτε – να κρατήσετε αυτό το
προνόμιο για τον εαυτό σας. Έχετε την υποχρέωση να το μοιραστείτε με τον
κόσμο. Και έχετε: κωδικούς διαπραγμάτευσης με τους συναδέλφους, συμπληρώνοντας
αιτήσεις λήψεων για φίλους.
Εν τω μεταξύ, όσοι έχουν κλειδωθεί έξω δεν στέκονται σιωπηλοί. Έχουν γλιστρήσει
μέσα από τις «τρύπες» και την «αναρρίχηση» πάνω από «φράχτες», απελευθερώνοντας
τις πληροφορίες που είναι κλειδωμένες από τους εκδότες και τις μοιράζονται με
τους φίλους τους.
Αλλά όλη αυτή η δράση συνεχίζεται στο σκοτάδι, υπόγεια. Λέγεται κλοπή ή
πειρατεία, λες και το να μοιράζεσαι έναν πλούτο γνώσης ήταν η ηθική ισοδυναμία
με τη λεηλασία ενός πλοίου και τη δολοφονία του πληρώματός του. Αλλά η κοινή
χρήση δεν είναι ανήθικη – είναι μια ηθική επιταγή. Μόνο εκείνοι τυφλωμένοι από
την απληστία θα αρνηθούν σε φίλο ένα αντίγραφο.
Οι μεγάλες επιχειρήσεις, φυσικά, είναι τυφλωμένες από την απληστία. Οι νόμοι
βάσει των οποίων λειτουργούν, το απαιτούν – μέτοχοί τους θα εξεγείρονταν σε
κάτι λιγότερο. Και οι πολιτικοί που βρίσκονται από πίσω, περνούν νόμους
δίνοντάς τους την αποκλειστική εξουσία να αποφασίζουν ποιος μπορεί να κάνει
αντίγραφα.
Δεν υπάρχει δικαιοσύνη ακολουθώντας άδικους νόμους. Ήρθε η ώρα να έρθει το φως
και, στη μεγάλη παράδοση της πολιτικής ανυπακοής, δηλώνουμε την αντίθεσή μας σ’
αυτήν την ιδιωτική κλοπή της δημόσιας κουλτούρας.
Πρέπει να λάβουμε πληροφορίες, όπου κι αν είναι αποθηκευμένα, να δημιουργήσουμε
αντίγραφα και να τα μοιραστούμε με τον κόσμο. Πρέπει να πάρουμε τα πράγματα που
είναι έξω από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και να τα προσθέσουμε στο
αρχείο μας. Θα πρέπει να αγοράσουμε μυστικές βάσεις δεδομένων και να τα βάζουμε
στο Web. Πρέπει να κατεβάσουμε επιστημονικά περιοδικά και να ανεβάσουμε σε
δίκτυα αρχείων κοινής χρήσης. Χρειάζεται να αγωνιστούμε για το Guerilla Open
Access. Με αρκετούς από εμάς, σε όλο τον κόσμο, θα στείλουμε όχι απλά ένα
ισχυρό μήνυμα εναντίωσης στην ιδιωτικοποίηση της γνώσης – αλλά θα το
καταστήσουμε γεγονός του παρελθόντος.
Θα έρθεις μαζί μας;
Ιούλης 2008, Ερέμο, Ιταλία
Άαρον Σβάρτς*
*Ο ήρωας της ψηφιακής κοινοκτημοσύνης που “χάθηκε” νωρίς
Η είδηση της αυτοκτονίας του εξαπλώθηκε ταχύτατα στο αγαπημένο του διαδίκτυο: στα 26 του μόλις χρόνια, ο Aαρον Σβαρτς, χαρισματικός προγραμματιστής, χάκερ και υπέρμαχος των ψηφιακών ελευθεριών, βρέθηκε κρεμασμένος στο διαμέρισμά του στο Μπρούκλιν – θύμα, όπως όλα δείχνουν, των συνεχιζόμενων διώξεων εις βάρος του αλλά και της κατάθλιψης που τον βασάνιζε, όπως είχε δημόσια παραδεχτεί, τα τελευταία χρόνια.
Ο Σβαρτς υπήρξε πραγματική ιδιοφυΐα, «παιδί-θαύμα» των υπολογιστών και ήρωας των απανταχού «πειρατών»: μόλις στα 14 του χρόνια συμμετείχε ενεργά στην ομάδα των προγραμματιστών που έστησαν την αρχική εκδοχή του προτύπου RSS, το οποίο επιτρέπει την ταχύτατη αναμετάδοση πληροφοριών από μπλογκ και ενημερωτικές ιστοσελίδες που ανανεώνονται συνεχώς, και στη συνέχεια είχε γράψει και διαθέσει με ελεύθερες άδειες αρκετά προγράμματα.
Αργότερα συμμετείχε ενεργά στην οργάνωση Creative Commons, που μάχεται υπέρ της κοινοκτημοσύνης πληροφοριών και λογισμικού, και στην κοινότητα του Reddit, που συγκέντρωνε ειδήσεις από διάφορες «κλειδωμένες» πηγές.
Για τον διάσημο χάκερ, η μοιρασιά περιεχομένου (sharing) – αυτό δηλαδή που εταιρείες και κυβερνήσεις αποκαλούν «πειρατεία» – όχι μόνο δεν είναι ανήθικη, αλλά αποτελεί και πολιτιστική ανάγκη πρώτου μεγέθους: «Μόνο εκείνοι που είναι τυφλωμένοι από την απληστία θα αρνηθούν σε κάποιον φίλο ένα αντίγραφο», είχε γράψει ο Σβαρτς στο online «μανιφέστο» του, που είχε εκδώσει το 2008. Και συμπλήρωνε: «Η πληροφορία είναι δύναμη. Αλλά, όπως συμβαίνει με κάθε δύναμη, υπάρχουν πάντα αυτοί που θέλουν να την κρατήσουν για τον εαυτό τους»…
Το 2009, οι ιδέες έγιναν πράξη, όταν ο Σβαρτς κατάφερε να κατεβάσει και στη συνέχεια να διαθέσει ελεύθερα στο Ιντερνετ περίπου 19 εκατομμύρια σελίδες νομικών εγγράφων από τα ομοσπονδιακά δικαστήρια, τα οποία ήταν καταχωρισμένα στη βάση δεδομένων PACER- μια database που θα έπρεπε να είναι ελεύθερη, αλλά η PACER χρέωνε την πρόσβαση. Η μη κερδοσκοπική οργάνωση DemandProgress, της οποίας ο Σβαρτς υπήρξε ιδρυτής, πρωταγωνίστησε το 2011 στη μάχη για να εμποδιστεί η περίφημη νομοθεσία SOPA (Stop Online Piracy Act) κατά της διαδικτυακής «πειρατείας».
Ομως οι μεγάλοι μπελάδες άρχισαν για τον Σβαρτς τον Ιούλιο του 2011, όταν ο νεαρός – σύμφωνα με το κατηγορητήριο – κατέβασε στο λάπτοπ του από το «κλειδωμένο» εσωτερικό δίκτυο του MIT ολόκληρη τη βάση JSTOR, η οποία διαθέτει (με συνδρομή) το περιεχόμενο εκατοντάδων επιστημονικών επιθεωρήσεων, τέσσερα εκατομμύρια δημοσιεύσεις, που αμέσως κυκλοφόρησαν σε μορφή torrent.
Ο Σβαρτς συνελήφθη αλλά αφέθηκε ελεύθερος με εγγύηση, αφού δήλωσε αθώος στην αρχική ακρόαση για την «κλοπή». Η JSTOR απέσυρε τις κατηγορίες, όχι όμως και το ΜΙΤ που τον κατήγγειλε για απάτη. Η δίκη του επρόκειτο να γίνει στο τέλος του χρόνου και αν καταδικαζόταν (κάτι που νομικοί κύκλοι θεωρούσαν βέβαιο, με δεδομένη και την πολιτική πίεση από το πανίσχυρο «λόμπι του κοπιράιτ»- δισκογραφικές και μεγάλα στούντιο του Χόλιγουντ) αντιμετώπιζε εξοντωτικές ποινές, ώς και 35 χρόνια φυλακή και 1 εκατομμύριο δολάρια πρόστιμο.
Ο ιατροδικαστής απέκλεισε κάθε πιθανότητα εγκληματικής ενέργειας: ο 26χρονος είχε δηλώσει αρκετές φορές ότι έπασχε από κατάθλιψη και πως είχε σκεφτεί το ενδεχόμενο της αυτοκτονίας, ιδίως μετά την άκομψη απομάκρυνσή του από τη κοινότητα Reddit.
Στην αγχόνη όμως τον « έσπρωξαν» οι διώκτες του: σε ανακοίνωση της, η οικογένεια του τονίζει πως ο θάνατος του δεν είναι μια απλή προσωπική τραγωδία, «αλλά το προϊόν ενός συστήματος ποινικής δικαιοσύνης που χαρακτηρίζεται από πρακτικές εκφοβισμού και κατάχρησης εξουσίας από τους εισαγγελείς (…), για ένα δήθεν έγκλημα χωρίς θύματα». Το MIT, από τη μεριά του, αρνήθηκε να κάνει οποιαδήποτε δήλωση…
του Γιώργου Τσιάρα
Εφημερίδα των Συντακτών
o Βασσαράς στο Κέντρο του Κόσμου 